W poprzednim artykule omówiłam, jak ważny jest sposób reagowania na odkrywanie przez dziecko otaczającego go świata. Dorosły jest kluczowym elementem tego procesu. Bez odpowiedniej reakcji ze strony dorosłego na działania malucha, jego rozwój zostanie zahamowany.
Na podstawie wytycznych Centrum Rozwoju Dziecka na Uniwersytecie Harvarda (Center on the Developing Child Harvard University) dokonałam zestawienia elementów, które pozwolą Ci na zrozumienie, jak wielką moc ma technika „Akcja–Reakcja” (Serve and Return). Opiera się ona na 5 kluczowych działaniach, które wspierają proces poznawczy u dziecka.
Co robić, aby prawidłowo rozwijać mózg dziecka od początku jego życia?
- Traktować go poważnie i pokazywać, że jego komunikaty są dla nas ważne. Warto zapamiętać 5 najważniejszych elementów składających się na prawidłowe wykorzystanie wiedzy związanej z zabawą Serve and Return, którą nazwałam po polsku Akcja–Reakcja (dlatego że obiekty – w naszym przypadku osobniki rodzaju ludzkiego – oddziałują na siebie wzajemnie).
Zainteresuj się tym, na co reaguje dziecko i podtrzymaj jego uwagę. Dziecko patrzy na coś dłużej? Idziecie i nagle pojawia się coś niezwykłego? Czytacie książkę, a dziecko ogląda jeden obrazek z większym zaciekawieniem niż pozostałe? To rewelacyjnie! Kilka razy w ciągu dnia zauważ, na co Twoje dziecko zwraca uwagę, i pomóż mu podtrzymać to skupienie, a następnie nawiąż rozmowę.
Dlaczego jest to tak ważne?
Tworzysz dziecku środowisko przyjazne eksplorowaniu i poszerzaniu wiedzy o świecie. Budujesz silną więź.
2. Wspieraj i zachęcaj! Po prostu przytul dziecko i mów łagodnie, pomóż mu, pobaw się z nim, potwierdź, zaakceptuj. Możesz robić różne miny, uśmiechać się, przytakiwać – żeby Twoja twarz wyraziła: „Tak! Widzę!”. Niech dziecko zauważy, że Ty też zwróciłaś uwagę na tę samą rzecz. Możesz również przybliżyć do dziecka ten przedmiot.
Dlaczego jest to tak ważne?
Wspieranie i zachęcanie nagradzają zainteresowanie i ciekawość dziecka. Nieotrzymanie odpowiedzi (reakcji na jego akcję) może być niezwykle stresujące i może zatrzymać rozwój. Kiedy stosujesz system Akcja–Reakcja, dziecko wie, że jego myśli i uczucia są odczytywane, słyszane i rozumiane! Ośrodek nagrody szaleje ze szczęścia!
3. Nazwij to! Jeżeli w procesie Reakcji nazywasz to, co dziecko widzi, robi albo czuje, tworzysz ważne połączenia językowe w jego mózgu, nawet wtedy, gdy pozornie dziecko nie rozumie Twych słów. Możesz nazwać cokolwiek: osobę, rzecz, zdarzenie, uczucie. Jeżeli dziecko dotyka swoich stóp, Ty też możesz dotknąć jego stóp i powiedzieć: „Tak, to są Twoje stopy”.
Dlaczego jest to tak ważne?
Kiedy nazywasz rzeczy, dziecko kieruje na nie swoją uwagę – pomagasz mu w ten sposób zrozumieć otaczające go słowa. Poza tym przekonuje się, że Ci na nim zależy.
4. Zareaguj i poczekaj. Kiedykolwiek używasz systemu Akcja–Reakcja, daj dziecku czas na odpowiedź. Kluczowe jest czekanie. Dzieci potrzebują czasu, żeby dać nam odpowiedź, szczególnie gdy uczą się tak wielu rzeczy naraz. Czekanie pomaga w kontynuowaniu zabawy „Akcja–Reakcja”.
Dlaczego jest to tak ważne?
Zabawa na przemian (Akcja–Reakcja–Akcja–Reakcja itd.) pomaga dziecku kształtować samokontrolę oraz zrozumieć, jak wygląda rozmowa pomiędzy dwoma osobami (jedna mówi, druga czeka na odpowiedź). Poprzez czekanie dajesz dziecku czas, aby rozwijało własne pomysły i budowało poczucie odwagi i niezależności. Czekanie umożliwia również Tobie zrozumienie potrzeb dziecka.
5. Zauważ początek i koniec zabawy. Dziecko wyraźnie daje do zrozumienia, że znudziło się jedną aktywnością i chce przejść do następnej. Może zostawić jedną zabawkę i sięgnąć po drugą albo zwrócić swoją uwagę na coś zupełnie innego. Może również odejść (lub przepełznąć).
Dlaczego jest to tak ważne?
Kiedy dzielisz z dzieckiem uwagę, zauważysz bez problemu, kiedy dziecko jest gotowe na kolejną aktywność. Kiedy znajdziesz moment, w którym dziecko przejmuje inicjatywę, wspierasz je w eksplorowaniu świata, w poznawaniu go i tworzą się kolejne możliwości interakcji poprzez zabawę „Akcja–Reakcja”.
Dodatkowo pamiętaj:
Nie mów o sobie w trzeciej osobie! „Mamusia pokaże Ci słonko, a potem Jasiu pokaże mamusi chmurki.” Powiedz: „Teraz pokażę Ci słonko, a potem Ty pokażesz mi chmurki” i można to zrobić z taką samą czułością! Poprzez taką małą zmianę dziecko porządkuje sobie w mózgu świat gramatyki i poprawnego formułowania zdań. W dorosłym życiu istnieją osoby, które mówią na siebie w trzeciej osobie i każdy przyzna, że jest to co najmniej dziwne. Więc nie róbmy tego naszym dzieciom.
Nie patrz w swój smartfon, tylko na swoje dziecko – to przecież oczywiste, ale na tyle ważne, że nie zaszkodzi przypomnieć.
Daj dziecku i sobie odpocząć! Pozwól pobyć mu samemu. Nie wchodź za każdym razem z nim do piaskownicy. Kiedy dziecko będzie Cię potrzebowało, na pewno zawoła. Samodzielna zabawa od najwcześniejszych momentów życia jest kluczowa dla rozwoju mózgu dziecka. Daje dziecku poczucie sprawczości i samodzielności, rozwija w nim odwagę i chęć do eksplorowania. Samodzielna zabawa jest jednym z filarów kształtowania się mózgu, którego nie jesteśmy w stanie zastąpić niczym innym.
Wykorzystując kilka krótkich momentów w ciągu dnia na zabawę w „Akcja–Reakcja”, budujesz dziecku solidny fundament, który wspiera proces uczenia się przez całe życie wspierasz jego rozwój samokontroli i umiejętność radzenia sobie z wyzwaniami.
„Akcja–Reakcja” powinna na stałe zagościć w Twoim zachowaniu. Kluczowym elementem jest robienie przerw pomiędzy kolejnymi sesjami. Jeżeli nieustannie następowałaby Akcja i Reakcja – w sposób naturalny doprowadziło by to do niekontrolowanego wybuchu i dziecka, i opiekuna.
Zatem do dzieła! Bądź uważna, poszerzaj wiedzę na temat rozwoju dziecka, bo wiedza jest fundamentem spokoju i pewności siebie w roli rodzica
