Artykuł powstał na podstawie wykładu, który przygotował i wygłosił Jack Shonkoff, profesor zdrowia i rozwoju dziecka w Harvard T.H. Chan School of Public Health i Harvard Graduate School of Education, a także profesor pediatrii w Harvard Medical School i Boston Children’s Hospital. Jego wykład miałam możliwość wysłuchać w ramach kursu The Best Start in Life: Early Childhood Development for Sustainable Development w module How Brain Architecture Develops. Profesor w niezwykle prosty i klarowny sposób przekazał informacje dotyczące rozwoju mózgu dziecka. Na każdym kroku podkreślał, jak ważny dla rozwoju mózgu dziecka jest okres do trzeciego roku życia. Dlaczego ten okres jest tak ważny? Dlaczego to dorosły jest kluczowym elementem rozwoju dziecka? Czy wychowując dzieci możemy realnie wpłynąć na to, jak będzie wyglądać nasze społeczeństwo za 20, 30, 40 lat?
Najważniejszy w procesie rozwoju mózgu dziecka jest czas, jaki dorośli spędzają razem z dziećmi. Interakcje pomiędzy dzieckiem a dorosłym są kluczowe z punktu widzenia rozwoju mózgu dziecka. Proces ten Amerykanie nazywają Serve and Return, a ja nazwałam to działanie „Akcja–Reakcja”. Poszczególne części mózgu dziecka czekają na ukształtowanie, wręcz nie mogą się doczekać nowych doświadczeń. Dlaczego tak jest? W okresie od narodzin do trzeciego roku życia mózg jest najbardziej aktywny i najbardziej plastyczny, czyli poniesiony wysiłek, aby nauczyć się czegoś nowego jest minimalny, a możliwości mózgu do zmiany w odpowiedzi na doświadczenia są na najwyższym poziomie. Plastyczność mózgu jest możliwa w każdym wieku, ale im dojrzalszy mózg, tym trudniej nauczyć się nowych rzeczy.
Musimy zacząć kształtować mózg dziecka w czasie dla niego optymalnym, czyli do trzeciego roku życia. Proces rozwoju mózgu faktycznie rozpoczyna się przed narodzinami, ale to doświadczenia sprawiają, że rozwinie się mózg zdrowy, kreatywny, społeczny.
Nowo narodzone dziecko jest najbardziej skomplikowaną i wydajną maszyną na świecie. Jego mózg jest całkowicie zintegrowany i łączy ze sobą różne typy rozwoju: poznawczy, emocjonalny, motoryczny, społeczny, jak również rozwój mowy i inne. Aby mózg mógł rozwijać się prawidłowo na wszystkich polach, potrzebny jest opiekun – dorosły – zapewniający dziecku pozytywne doświadczenia, które ukształtują architekturę jego mózgu.
Wiedza o mózgu jest cały czas aktualizowana. W roku 2020 nie ma możliwości zbadania, jak działa mózg w każdym aspekcie jego funkcjonowania. Jednak wiadomości, jakie posiadamy wystarczą nam w zupełności, aby odpowiedzialnie zająć się kształtowaniem i wychowaniem nowego pokolenia. Jak ukształtować człowieka zadowolonego z życia, pełnego pomysłów i odpowiedzialnego? Jest wiele działań, które mogą to wspierać, ale zacznijmy od podstaw. Technika „Akcja–Reakcja” podsuwa nam 5 kluczowych elementów codziennego zachowania, które kształtują prawidłowy rozwój mózgu dziecka. Co to znaczy kształtują, w jaki sposób? Każde doświadczenie (np. pokazanie dziecku toczącej się piłki) pozwala na stworzenie nowego połączenia w mózgu. Takie połączenie mówi nam nie tylko o tym, że piłka się toczy, ale jest kojarzone z przyjemnością związaną z zabawą z dorosłym. Dzieci są istotami społecznymi, dlatego najwięcej uczą się właśnie od dorosłych. Dorosły w tej prostej zabawie użyje słów (rozwój językowy), uśmiechnie się (rozwój emocjonalny, społeczny), dziecko będzie próbowało złapać piłkę (rozwój motoryczny), czekało, aż piłka się dotoczy (rozwój poznawczy, samokontrola). Można tak wymieniać bez końca, a zabawa jest prosta jak drut. Nie ma nic bardziej wartościowego dla małego dziecka niż zabawa z dorosłym.
Zastosuj przy zabawach tych 5 prostych i skutecznych technik, a tym samym w pełni wykorzystasz potencjał, z jakim rodzi się dziecko:
Zaobserwuj, na czym dziecko skupiło uwagę i podtrzymaj ją.
Wspieraj i zachęcaj.
Nazwij to.
Zareaguj i poczekaj.
Zauważ początek i koniec zabawy. Podążaj za dzieckiem.
Więcej o technice „Akcja–Reakcja” w artykułach wcześniejszych.
Umysł dziecka jest całkowicie otwarty i wciąż gotowy na nowe doświadczenia. Wykorzystaj to od samego początku życia małego człowieka.
Nigdy wcześniej nie mieliśmy tak dużo wiedzy na temat rozwoju mózgu dziecka. Kiedy mamy przywilej wychowania dziecka – nie zmarnujmy tego i zapewnijmy mu doskonały start w życiu.
Jeżeli spodobał Ci się powyższy artykuł, zobacz koniecznie mój profil na Instagramie. Kliknij w grafikę poniżej – poznasz jeszcze więcej ciekawostek na temat rozwoju mózgu dziecka.
